300 lat wytrwałości

„300 lat wytrwałości” to bogato ilustrowana książka, przedstawiająca historię jednego z najbardziej zdumiewających fenomenów w historii polskiego katolicyzmu – Warszawskiej Pielgrzymki Pieszej, która w 2011 roku obchodzi jubileusz 300-lecia istnienia. Rozpoczęło się w 1711 roku, gdy grupa mieszczan warszawskich postanowiła udać się na Jasną Górę, by podziękować Matce Bożej za ocalenie życia podczas epidemii dżumy oraz błagać Maryję o uchronienie miasta przed nową falą zarazy. Pątnicy ślubowali, że jeśli morowe powietrze ustanie, to co roku będą pielgrzymować do Częstochowy. Epidemia ustąpiła, a oni słowa dotrzymali. Ślubom dochowały wierności także następne pokolenia mieszkańców Warszawy. Od trzech wieków nieprzerwanie odbywa się więc między dwiema stolicami Rzeczpospolitej (państwową i duchową) niezwykła wędrówka gromadząca rzesze ludzi.

Nie brakowało w historii Warszawskiej Pielgrzymki Pieszej wydarzeń dramatycznych, takich jak choćby wymordowanie w 1792 roku wszystkich pątników przez oddział wrogich wojsk. Do dziś nie udało się ustalić, kto dokonał tej egzekucji: Prusacy czy Rosjanie. Przez trzy wieki nic nie było w stanie odstraszyć wiernych przed podjęciem wędrówki na Jasną Górę: ani działania wojenne, ani represje zaborców, ani zakazy nazistów czy komunistów. Nawet w czasie powstania warszawskiego, gdy wydawało się, że zorganizowanie pielgrzymki jest niemożliwe, znaleźli się ludzie, którzy doszli do wniosku, że śluby ojców nie mogą zostać złamane, że tradycja nie może zostać przerwana – i wyruszyli w drogę.

Dwaj doświadczeni autorzy – reporter Grzegorz Górny i fotograf Janusz Rosikoń – przedstawiają w swej książce 300-letnią historię Warszawskiej Pielgrzymki Pieszej. W fascynujący sposób opowiadają jej dzieje, snując fabułę w trzech równoległych planach: narodowej, religijnej i egzystencjalnej. Fenomen stołecznej pielgrzymki zostaje wpisany w kontekst historyczny ostatnich trzech wieków Polski. Wydobyty zostaje przy tym duchowy fundament polskiej tożsamości opartej na duchowości chrześcijańskiej. Zarazem jednak bohaterami tej historii są konkretni ludzie, którzy podejmują się wejścia na pątniczy szlak.

Można powiedzieć, że pielgrzymka jest pewną metaforą ludzkiego losu. W planie egzystencjalnym – jest wędrówką, podczas której dokonuje się przemiana serc. W perspektywie Kościoła – jest drogą, podczas której tworzy się wspólnota wiary. Najlepiej ujął to Władysław Reymont w swym reportażu „Pielgrzymka do Jasnej Góry”, gdy opisał, jak z Warszawy wychodzi bierna grupa obcych sobie ludzi, a do Częstochowy dociera świadoma swych celów wspólnota. W wymiarze narodowym natomiast pielgrzymka jest pewnym skrótem dziejów Polski. W myśl biblijnej koncepcji narodu prymasa Stefana Wyszyńskiego, historia to przestrzeń spotkania człowieka z Bogiem, zaś naród to lud pielgrzymujący przez dzieje i w swej wędrówce zawierający kolejne przymierza z Bogiem. Takimi przymierzami były choćby Śluby Jasnogórskie Narodu Polskiego, które dokonały się właśnie w częstochowskim klasztorze.

Autorzy książki towarzyszą pątnikom podczas ich marszu w czasie i przestrzeni, a także podczas ich duchowej wędrówki w głąb samego siebie. Opisują przemiany, jakie dokonały się we wnętrzach ludzi, a zarazem pokazują, jak przez te 300 lat zmieniała się Polska. To lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce poznać oblicze polskiej duchowości.